Во рамките на манифестацијата „Научно-културни средби – Десет дена Крушевска Република“, на 1 август 2023 година, во 19:20 часот пред Македониумот во Крушево, ќе биде отворена изложбата „120 години од Илинденското востание – архивска меморија“ со која Државниот архив се приклучува кон одбележувањето на 120-годишнината од илинденската епопеја.
Изложбата изобилува со повеќе од 300 архивски документи и фотографии прикажани на 20 изложбени паноа низ кои провејуваат имињата на револуционери кои со сопствената жртва се вложиле во долгиот пат на државноста на нашата држава.
Авторите на изложбата се обидуваат да ги прикажат континуираните напори на Државниот архив во повеќе од 70-годишно постоење да дојде до нови факти содржани во архивска документација за македонското револуционерно движење формирано од крајот на XIX век, кое пак ќе резултира со организирање и кревање на Илинденското востание на почетокот на XX век.
Документите се дел од архивските фондови кои се чуваат во Државниот архив, а се преземени од архивите во Истанбул, Софија, Белград во форма на микрофилмови или ксерокскопиран архивски материјал.
Документите говорат многу суштински за: Македонската револуционерна организација, нејзиното создавање, церемониите на заколнување на членството, дисциплината и солидарноста на движечката сила на Организацијата, целокупната структурна поделеност, познатите војводи и револуционери, подготовките за Илинденското востание, текот и клучните вооружени борби со турската војска, последиците и активностите кои следувале по востанието, конзулските известувања, светскиот интерес прикажан во печатените медиуми, затворените и амнестирани илинденци, заложбите на македонското население во зачувувањето на меморијата за големата саможртва, за АСНОМ – вториот Илинден со кој се темелеше македонската државност, почитта кон преживеаните илинденци, законите за Илинденска споменица и илинденска пензија, за овековечувањето на илинденските војводи со споменичните обележја итн. Нека ни е честит и вековит 2 Август – Денот на Илинденското востание!
