RUSËT NË MAQEDONI (1920-1940)
Ngjarjet e tetorit 100 vjet më parë në Rusi shkaktuan një krizë humanitare - një eksod, sipas disa të dhënave, të 1.5 milion rusë, sipas të tjerëve - 5 milion. Populli maqedonas, i cili jo vetëm nga të folurit e dinte se çfarë do të thotë dhimbje dhe vështirësi, nuk qëndroi anash vuajtjeve të refugjatëve rusë. Vendi maqedonas u dha mbrojtje disa prej tyre: disave - përkohësisht, disave - përgjithmonë. Meqenëse shumica e rusëve që erdhën ishin personel me arsim të lartë, ata mbushën "vakumin" e krijuar si rezultat i tre luftërave. Konkluzioni i përgjithshëm i maqedonasve ishte ky: “Në ditët kur për veprimtarinë tonë të re kulturore e arsimore kishim më shumë nevojë për njerëz të aftë dhe të ndritur, prania e inteligjencës nga Rusia vëllazërore ishte vërtet e mirëpritur për ne. Edhe pse ata nuk do të vinin tek ne për shkak të së keqes në vendin e tyre, ne do t'i ftojmë ata.
Mijëra pozita të lira përgjegjëse po kërkonin njerëz, ndërgjegjja, dashuria dhe aftësitë e të cilëve mund të mbështeteshin në mënyrë të besueshme. Të cilëve, në mungesë të popullit tonë, do t'i besohej rritja dhe edukimi i brezave të rinj, organizimi dhe drejtimi i gjërave të ndryshme nëpër spitale, fabrika, ferma etj., nëse jo atyre, më të afërmit. ?" (Gazeta "Skopski glasnik" të vitit 1931, nr. 142). Kështu u formuan dhe u rritën ndjenjat e mirënjohjes dhe njohjes së ndërsjellë të maqedonasve dhe rusëve, të cilëve Maqedonia u bë shtëpia e tyre. Fatkeqësisht, pas Luftës së Dytë Botërore, për rrethana të ndryshme, periudha e “harresës” ndodhi dhe vazhdon (me pak përjashtime).
Njëqind vjet nga fillimi i përfundimit të rusëve dhe humbja e atdheut të tyre, që mbeti vetëm në zemrat e tyre, është një rast për të kujtuar humanizmin e treguar nga maqedonasit dhe atë në vitet më të vështira të pasluftës edhe gjithashtu për kontributin e emigrantëve rusë në përparimin e vendit maqedonas. Duke u nisur nga ajo ide humaniste, Arkivi Shtetëror i Republikës së Maqedonisë, Instituti i Historisë Kombëtare, Muzeu i Luftës Maqedonase, nën kujdesin e rektorit të UKM, z. Nikolla Jankulovski, prezantojnë ekspozitën me dokumente dhe fotografi "Rusët në Maqedoni (1920-1940)".
Ekspozita paraqet jetën e emigrantëve rusë në Maqedoni (materialet nga arkivat familjare të pasardhësve të emigrantëve rusë janë të një rëndësie të veçantë në këtë kontekst) dhe aktivitetet e shkencëtarëve, profesorëve, arkitektëve, artistëve të bukur, mjekëve, artistëve rusë. "Rimëkëmbja" e kujtesës e këtij lloji nxjerr në pah njerëzimin dhe dhembshuria është, sipas fjalëve të Fjodor Dostojevskit, forma më e lartë e ekzistencës njerëzore.
