Më 1 Prill të vitit 2022, Arkivit shtetëror shënon 71- vjet nga formimi i saj.
Akti i themelimit të Arkivit shtetëror është një nga ngjarjet më domethënëse në historinë tonë të fundit, dhe Arkivi për shtetin tonë dhe njerëzit tanë janë një dëshmi e vërtetë për ekzistencën dhe vazhdimësinë e shtetit, si dhe për identitetin tonë.
Pas luftës së vitit 1945, u krijuan kushet për ngritjen e një sërë institucioneve shtetërore dhe kombëtare, duke përfshirë edhe shërbimin e arkivit shtetëror. Në fillim rolin e arkivave e ka pasur Muzeu i Maqedonisë, Arkivi pranë KQ të PKM-së , INI dhe qendrat arkivore pranë Bordeve Popullore. Ligji i parë i Përgjithshëm për Arkivat shtetërore në Jugosllavi u miratua në 23 janar 1950 dhe më pas më 6 janar 1951 Kuvendi Popullor i Republikës Popullore të Maqedonsë miratoi Ligjin për Arkivat shtetërore. Në vitin 1951 në bazë të Ligjit për Arkivat shtetërore të RPM-së, më 1 prill u themelua Arkivi shtetëror i RPM-së (që nga viti 1965 quhet Arkivi i Maqedonisë, nga viti 2000 - Arkvi shtetëror i Republikës së Maqedonisë, dhe që nga viti 2019 Arkivi shtetëror i Republikës së Maqedonisë së Veriut). Prandaj ne e festojmë me 1 Prill si ditën e arkivave dhe arkivistëve në vend.
Në periudhën kohore të viteve 1951-1962 është kompletuar rrjeti i arkivave rajonale në Shkup, Ohër, Manastir, Prilep, Kumanovë, Veles, Shtip, Strumicë dhe Tetovë. Në periudhën e viteve 1965-1990 veprojnë si arkiva ndërkomunale, me emrin arkiva historike. Nga viti 1990 e deri më sot, ato janë Njësi rajonale në kuadër të Arkivit shtetëror si e vetmja organizatë administrative.
Arkivi shtetëror me sukses u ballafaqua me problemet e shumta objektive me të cilat u përball për herë të parë ( mungesa e hapësirës së ruajtjes, çrregullimi i fondeve të mbajtësve, mungesa e stafit profesional, metodologjia e pazhvilluar etj) i ndoqi dhe reagoi në mënyrën e duhur ndryshimeve shoqërore të periudhës së ekzistencës të pavarur dhe sovrane të Republikës së Maqedonisë.
Arkivi shtetëror sot është një institucion arkivor modern me status dhe kompetenca të një organi shtetëror me gjithësej 238 punonjës. Është një destinacion fillestar nga i cili studiohet gjeneza dhe zhvillimi historik i kombit maqedonas, gjuha, historia, kultura maqedonase dhe afrimi i tyre ndërkombëtarisht. Arkivi shtetëror ka 7769 fonde arkivore, rreth 70.000 libra arkivorë, 382 koleksione, një mori materialesh të mikrofilmuara dhe po punohet intesivisht për digjitalizimin e fondeve historike prioritare. Dokumneti më i vjetër i ruajtur në Arkiv daton nga shekulli i XII, Ungjulli i Shenjtë i apostullit Luka.
Ndër vite janë miratuar disa ligje arkivore dhe dekrete e udhëzime të shumta që rregullojnë punën në zyrë dhe punën arkivore të poseduesve dhe punën në Arkivin shtetëror. Është zhvilluar metodologjia e punës profesionale të poseduesve në Arkiv, Si rezultat i punës së Sektorit për inspektim dhe mbikëqyrje profesionale dhe ndihmë për poseduesit, Arkivi gjithnjë e më shumë po pranon materiale arkivore të përzgjedhura me përshkrime dhe mbishkrime. Janë rregulluar dhe përpunuar fonde dhe koleksione të shumta, për to janë mjete shkencore-informative, të cilat janë futur në bazat e të dhënave në bazën e të dhënave AOP dhe mund të kërkohen dhe përdoren lehtësisht nga studiuesit shkencorë dhe qytetarët në vend. Arkivi shtetëror ka zhvilluar një veprimtari të pasur ndërkombëtare dypalëshe dhe ka kryer kërkime të shumta arkivore në arkiva të huaja. Si rezultat i bashkëpunimit të zhvilluar ndërkombëtar me shumë institucione arkivore jashtë vendit janë nënshkruar mbi 30 marrëveshje dypalëshe. Arkivi shtetëror ka një veprimtari të zhvilluar botuese, e cila përfshin mbi 400 botime monografike përmbledhje dhe disa publikime të tjera. Në drejtim të modernizimit dhe monitorimin të teknologjive , Arkivi shtetëror ndjek trendet dhe u përgjigjet gjithmonë nevojave dhe kërkesave të punonjësve të tij. Për këtë qëllim me kërkesë të Arkivit shtetëror dhe në bazë të marrëveshjes me Entin Shtetëror të Statistikave të datës 17 shkurt 2022 për përdorim të përhershëm të sendeve të luajtshme, Arkivi morri dhuratë 130 kompjuterë, të cilët iu janë shpërndarë punonjësve në pjesën qendrore dhe zyrat rajonale, duke plotësuar plotësisht nevojat e teknologjisë kompjuterike.
Arkivi shtetëror në 71- vitet e kaluara me zbatimin e standardeve ndërkombëtare dhe evropiane në fushën e arkivimit, arriti të ndërtohet si një institucion shtetëror modern dhe i rëndësishëm , i cili është thesari kombëtar i dokumenteve origjinale arkivore, fotografike dhe materialeve të tjera nga të njohurit maqedonasit revolucionarë, pedagogë, artistë, figura shoqërore, si dhe dokumente nga proceset, ngjarjet dhe personalitetet më të rëndësishme politiko-historike për vendin tonë. Me orientim programor arrin t’u përgjigjet nevojave bashkëkohore shoqërore dhe arritjeve shkencore si dhe kërkesave të shumta të institucioneve dhe qytetarëve të shtetit të pavarur dhe sovran të Maqedonisë.
Gëzuar 1 Prillin, ditën e Arkivit shtetëror dhe arkivistëve në vend.
